Kernramp in Tsjernobyl

Het zou een routine test worden op zaterdag 26 april 1986. Maar al snel ging het mis en ontplofte een van de reactoren van de centrale in de (destijds in de Sovjet-Unie gelegen) stad Tsjernobyl.

Aanloop naar de ramp

In de ochtend van 26 april 1986 werd in kernreactor nummer 4 van het complex een test uitgevoerd. Oorspronkelijk was het de bedoeling om deze test uit te voeren op 25 april. Omdat er elders problemen waren in een andere centrale, moest de test worden uitgesteld. Op de avond van 25 april begon de avondploed alsnog met de test, echter waren zij onvoldoende voorbereid op de test die men moest uitvoeren.

Het testen van de noodaggregaat

Door de geplande (en eerder uitgestelde) test, wilde men erachterkomen of de generator bij uitschakelen van de reactor nog genoeg vermogen gaf om de koelinstallatie te laten werken gedurende de 40 tot 60 seconden die de noodaggregaten nodig hadden om op te starten. 

Door een fout in het systeem, een bedieningsfout of een verkeerde instelling kwam de reactor uitijndelijk helemaal stil te liggen. Het vermogen ging terug van 600MW die nodig was, naar slechts 30MW.

De ramp

Door de snelle daling van het vermogen ontstond in de reactor een grote hoeveelheid 135I en daaruit 135Xe, dat neutronen absorbeert (een zogeheten neutronengif) en daardoor de kernreactie vertraagt. De operatoren haalden daarop regelstaven omhoog. Nu steeg het vermogen tot 200 MW, nog altijd maar een derde van de 600 MW die nodig was om de geplande test uit te voeren. De test werd toch doorgezet, en op 26 april om 01.05 uur schakelden de operatoren de waterpompen in. Doordat water ook neutronen absorbeert, zakte het vermogen nog verder. De operatoren haalden hierop 20 van de 26 handbediende veiligheidsstaven omhoog. Om 01.23 uur sloten ze de stoom naar de turbines af.

Daar alleen draaiende turbines de pompen konden aandrijven, verminderde nu het waterdebiet en zo ook de absorptie van neutronen door het water. De reactor werd heter en er ontstonden stoombelletjes doordat het water aan de kook raakte. Door deze belletjes nam de absorptie van neutronen verder af, waardoor het vermogen steeg. 135Xe werd nu sneller omgezet naar 136Xe dan het aangemaakt werd uit 135I. Daardoor ging de reactor nog heviger werken. Doordat er nog maar zes van de voorgeschreven 26 veiligheidsstaven uit de reactor over waren, nam het vermogen alsmaar toe. Om 01.23:40 uur drukte een operator op knop AZ-5 voor een snelle noodstop, om alle regelstaven weer in de reactorkern te laten zakken. Het mechanisme om de staven in te brengen had hiervoor 18 à 20 seconden nodig. Door een verkeerd ontwerp van de regelstaven (met een punt van grafiet) werd eerst het water verdreven voor ze zelf een remmende invloed konden uitoefenen. Hierdoor nam het vermogen in de onderste helft van de kern nog verder toe. Er volgde een explosie, waardoor de veiligheidsstaven klem kwamen te zitten op een derde van hun normale diepte. De kettingreactie werd nu onvoldoende geremd, en het reactorvermogen nam zeer snel toe. Om 01.23 uur bereikte de reactor 30 GW tien keer zijn normale vermogen van 3 GW. De brandstofstaven smolten, en de druk steeg en veroorzaakte een stoomontploffing, die het 2000 ton zware dak van de reactor wegblies. Door de binnenstromende lucht vlogen de hete moderatorelementen, die van grafiet waren gemaakt, in brand. De grafietbrand voerde een radioactieve rookwolk in de atmosfeer.

De stad Tsjernobyl

De stad Tsjernobyl ligt aan de rivier de Pripjat in het noorden van Oekraïne, niet ver van de grens met Wit-Rusland. Voor de ramp telde de stad ongeveer 15.000 inwoners. Nu woont er vrijwel niemand, omdat het niet meer mogelijk is door de nog steeds grote aanwezigheid van radioactiviteit in het gebied. De naam van de stad is tegenwoordig verbonden met het ongeval op zaterdag 26 april 1986 met de centrale. Het was het zwaarste ongeval met een kerncentrale waarbij grote hoeveelheden radioactieve stoffen vrijkwamen en er tot op heden grote gevolgen voor de volksgezondheid zijn. Het was echter niet het eerste nucleaire ongeval in de Sovjet-Unie. Rondom de opwerkingsfabriek Majak in Rusland zijn in de jaren vijftig en zestig van de 20e eeuw twee grote en diverse kleine nucleaire ongelukken geweest waarbij eveneens grote hoeveelheden radioactiviteit over meer dan 26.000 km2 bewoond gebied werden verspreid.

Dag van de week

Deze gebeurtenis vond plaats op zaterdag26april1986. Deze dag viel in week17 van dat jaar.

26april was dag115 in1986. Het zou nog250 dagen duren tot1987 kon beginnen.